بیماری کبد چیست؟ چند نوع بیماری کبد داریم؟ علت بیماری کبد چیست؟ چطور بیماری کبد را تشخیص دهیم؟ علائم و نشانه‌های بیماری کبد چیست؟ آیا بیماری کبد قابل درمان است؟ روش‌های درمان بیماری کبد چیست؟ در این مطلب از سایت دکتر مهناز شکروی به طور مفصل درباره بیماری کبد توضیح داده‌ایم.
آشنایی با کبد و عملکرد آن در بدن:
کبد بزرگترین اندام داخلی و غده ی بدن می‌باشد که نقش مهمی را در فرآیندهای هضم، سم‌زدایی و پروتئین‌سازی، پاکسازی و فیلتراسیون بدن ایفا می‌کند. کبد تا حدود زیادی قدرت بازسازی خود را داشته و وزن آن به طور معمول حدودا به 1/5 کیلوگرم می‌رسد. این عضو به رنگ قرمز مایل به قهوه‌ای بوده و دارای بافت الاستیک می‌باشد. کبد درست در سمت راست و زیر ریه‌ها قرار گرفته و تا امتداد پایین معده در سمت چپ بدن ادامه می‌یابد.
نمونه‌هایی از بیماری کبد عبارتند از :
نارسایی کبد
نارسایی مزمن کبد به طور معمول زمانی اتفاق می‌افتد که قسمت قابل توجهی از کبد شما آسیب دیده و قادر به عملکرد صحیح نباشد. به طور کلی، نارسایی کبد مربوط به بیماریهای کبدی و سیروز به آرامی اتفاق می‌افتد. ممکن است در ابتدا هیچ علامتی نداشته باشید. اما با گذشت زمان، متوجه علائم وخیم‌تر خواهید شد. علائمی مانند:
- زردی
- اسهال
- گیجی
- خستگی و ضعف
- حالت تهوع
این یک وضعیت جدی است که نیاز به مدیریت مداوم دارد. از طرف دیگر نارسایی حاد کبد به طور ناگهانی اتفاق می‌افتد و غالباً در پاسخ به مصرف بیش از حد دارو‌ها یا مسمومیت است. در نارسایی کبد نیازمند به مراقبت از بیمار به شیوه صحیح و دقیق خواهیم شد.
سیروز کبدی
سیروز به زخم‌هایی گفته می‌شود که ناشی از بیماریهای کبدی و سایر دلایل آسیب کبدی مانند اختلالات ایجاد شده در اثر مصرف الکل است.
فیبروز کیستیک و سفلیس همچنین ممکن است منجر به آسیب کبدی و سرانجام سیروز شود. کبد شما می‌تواند در پاسخ به آسیب، خود را بازسازی و احیا کند. اما این روند معمولاً منجر به ایجاد بافت اسکار می‌شود. هرچه بافت زخم بیشتری ایجاد شود، عملکرد صحیح کبد برای بدنتان سخت‌تر است. در مراحل اولیه سیروز کبدی اغلب با پرداختن به علت اصلی آن قابل درمان است. اما بدون کنترل، می‌تواند منجر به عوارض تهدید کننده زندگی شود
شرایط ژنتیکی
همچنین چندین بیماری ژنتیکی که شما از یکی از والدین خود به ارث می‌برید، می‌تواند بر کبد شما تأثیر بگذارد:
هموکروماتوز باعث می‌شود بدن شما آهن بیشتری از آنچه نیاز دارد ذخیره کند. آهن اضافی در کبد، قلب یا سایر اعضای بدن شما ذخیره می‌شود. این بیماری می‌تواند منجر به ایجاد شرایط تهدید کننده زندگی مانند بیماریهای کبدی، بیماریهای قلبی یا دیابت شود. در صورت عدم مدیریت، این بیماری می‌تواند در طولانی مدت منجر به آسیب شود
بیماری ویلسون باعث می‌شود که مس در کبد و سایر اعضای بدن شما ایجاد شود. اولین علائم آن معمولاً در سنین 6 تا 35 سالگی بروز می‌کند که بیشتر در نوجوانان است. این بیماری نه تنها بر کبد شما تأثیر می‌گذارد بلکه می‌تواند باعث مشکلات عصبی و روانی شود.
بیماری کبد چرب
در حالت طبیعی، کبد کمی چربی دارد. زمانی‌که میزان چربی کبد بیشتر از حد طبیعی شود، می‌گوییم فرد مبتلا به کبد چرب شده است. انباشته شدن چربی در کبد با التهاب سلول‌های کبدی همراه خواهد بود و در نهایت به از کار افتادن کبد ختم می‌شود. چاقی و اختلالات چربی خون، مصرف مشروبات الکلی، سوءتغذیه و تغذیه نامناسب، دیابت، مصرف داروهای حاوی کورتون مثل پردنیزولون و افراط در مصرف هورمون‌ها از جمله علل اصلی ایجاد بیماری کبد چرب هستند
هپاتیت
هپاتیت یک عفونت ویروسی کبد شما است. این امر باعث ایجاد التهاب و آسیب کبد می‌شود و عملکرد کبد را مطابق عوارض آن دچار اشکال می‌کند. انواع هپاتیت مسری است، اما می‌توانید با واکسیناسیون درمورد انواع A و B یا انجام سایر اقدامات پیشگیرانه از جمله رابطه جنسی سالم و عدم استفاده از سوزن اشتراکی، احتمال خطر ابتلا به آن را کاهش دهید. پنج نوع هپاتیت وجود دارد:
هپاتیت A معمولاً از طریق تماس با غذای آلوده یا آب پخش می‌شود. علائم ممکن است بدون درمان از بین بروند، اما بهبودی ممکن است چند هفته طول بکشد
هپاتیت B می‌تواند حاد (کوتاه مدت) یا مزمن (بلند مدت) باشد. از طریق مایعات بدن مانند خون و مایع اسپرم سرایت می‌یابد. اگرچه هپاتیت B قابل کنترل است، اما درمانی برای آن وجود ندارد. درمان زودرس برای جلوگیری از عوارض مهم آن است، بنابراین بهتر است در صورتی که در معرض خطر آن قرار دارید، غربالگری منظم برای شما انجام شود
هپاتیت C همچنین می‌تواند حاد یا مزمن باشد. این بیماری اغلب از طریق تماس با خون از طرف فردی که مبتلا به هپاتیت C است، پخش می‌شود. این بیماری در حالی که در مراحل اولیه خود باعث ایجاد علائم نمی‌شود، اما در مراحل بعدی منجر به آسیب دائمی کبد می‌شود
هپاتیت D یک نوع جدی از هپاتیت است که فقط در مبتلایان به هپاتیت B ایجاد می‌شود. این بیماری به خودی خود ایجاد نمی‌شود و ممکن است به دنبال هپاتیت B بروز پیدا کند. همچنین می‌تواند حاد یا مزمن باشد
هپاتیت E معمولاً در اثر نوشیدن آب آلوده ایجاد می‌شود. به طور کلی، این بیماری به خودی خود طی چند هفته بدون هیچ گونه عوارض ماندگار از بدن پاک می‌شود
شرایط خود ایمنی
شرایط خود ایمنی شامل بیماری است که سیستم ایمنی بدن شما به اشتباه به سلول‌های سالم بدن حمله می‌کند. چندین بیماری خود ایمنی که سیستم ایمنی بدن به سلول‌ها و کبد شما آسیب می‌رساند، شامل موارد زیر است از جمله:
هپاتیت خود ایمنی: این شرایط باعث می‌شود سیستم ایمنی بدن به کبد شما حمله کند و در نتیجه التهاب ایجاد شود. در صورت عدم درمان، می‌تواند منجر به سیروز و نارسایی كبدی شود
سیروز صفراوی اولیه(PBC): ناشی از صدمه به مجاری صفراوی در کبد شما است و باعث ایجاد صفرا می‌شود. PBC می‌تواند منجر به سیروز و نارسایی کبد شود
کولانژیت اسکلروزان اولیه: این وضعیت التهابی باعث آسیب تدریجی مجاری صفراوی شما می‌شود. سرانجام باعث انسداد و ایجاد صفرا در کبد شما می‌شوند. ممکن است به سرطان کبد منجر شود و ممکن است روزی به پیوند کبد احتیاج داشته باشید. مردان نسبت به زنان بیشتر احتمال ابتلا به آن را دارند. این می‌تواند به سیروز یا نارسایی کبد منجر شود
سرطان کبد
در این بیماری سلول‌های کبدی با سرعت بالاتری تکثیر می‌شوند. احتمال ابتلا به سرطان کبد در هپاتیت B و C بیشتر است. سرطان کبد در زمره سخت‌ترین بیماریهای کبدی قرار می‌گیرد و به دو نوع سرطان اولیه و سرطان ثانویه تقسیم می‌شود. در سرطان کبد اولیه، سلول‌های سرطانی در کبد ایجاد می‌شوند. اما در نوع ثانویه، سرطان از اندام‌های دیگری مثل معده، غدد لنفاوی و پستان‌ها به کبد گسترش پیدا می‌کند
کبد چرب بارداری
هرچند کبد چرب بارداری از کبد چرب خیلی نادر بوده، با این حال جمع شدن چربی در هنگام بارداری می‌تواند خطراتی جدی هم برای مادر و هم برای جنین داشته باشد. این بیماری می‌تواند باعث نارسایی کبدی، نارسایی کلیه، عفونت شدید یا خونریزی شود. زنان باردار باید آزمایش‌های لازم را برای اطلاع از این بیماری انجام دهند، اکثر زنان پس از زایمان شروع به بهبود می‌نمایند
افراد در خطر بیماریهای کبد
عواملی که ممکن است خطر ابتلا به بیماری های کبد را افزایش دهند عبارتند از:
- مصرف بیش از حد الکل
- تزریق مواد مخدر با استفاده از سوزن مشترک
- خالکوبی یا سوراخ کردن بدن
- انتقال خون
- قرار گرفتن در معرض خون و مایعات بدن افراد دیگر
- ارتباط جنسی محافظت نشده
- قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی یا سموم خاص
- دیابت
- چاقی
چگونگی درمان بیماری کبدی
بسیاری از بیماریهای کبدی مزمن هستند به این معنی که سال‌ها ادامه دارند و ممکن است هرگز از بین نروند. اما حتی بیماریهای کبدی مزمن معمولاً قابل درمان است. برای برخی از افراد، تغییرات شیوه زندگی برای بهبود روند درمانی لازم است که اینها شامل موارد زیر می‌باشد:
- محدود کردن الکل
- حفظ وزن سالم
- نوشیدن آب بیشتر
- اتخاذ یک رژیم غذایی مناسب برای کبد که حاوی فیبر زیادی است در حالی که باعث کاهش چربی، قند و نمک نیز می‌شود.
بسته به شرایط کبدی خاص شما، پزشک ممکن است تغییرات رژیم غذایی متفاوتی را توصیه کند. به عنوان مثال، افرادی که مبتلا به بیماری ویلسون هستند باید غذاهای حاوی مس از جمله صدف، قارچ و آجیل را محدود کنند. بسته به شرایطی که بر کبد شما تأثیر می‌گذارد، ممکن است شما نیز به درمان پزشکی نیاز داشته باشید، مانند:
- داروهای ضد ویروسی برای درمان هپاتیت
- استروئیدها برای کاهش التهاب کبد
- داروی فشار خون
- آنتی بیوتیک ها
- داروهایی برای هدف قرار دادن علائم خاص، مانند خارش پوست
- ویتامین‌ها و مکمل‌ها برای تقویت سلامت کبد
- در بعضی موارد، ممکن است شما نیاز به عمل جراحی داشته باشید تا تمام یا بخشی از کبد خود را بردارید. به طور کلی، پیوند کبد فقط در صورت عدم موفقیت سایر گزینه‌ها انجام می‌شود.
جمع بندی
در بسیاری موارد، امکان بهبود کبد چرب از طریق تغییر سبک زندگی وجود دارد. این تغییرات ممکن است به پیشگیری از آسیب کبدی و ایجاد زخم کمک کند. این بیماری در صورت عدم درمان می تواند باعث التهاب، آسیب به کبد و زخم برگشت ناپذیر شود. زخم شدید کبدی به عنوان سیروز شناخته می شود.
بروز سیروز، خطر ابتلا به سرطان و نارسایی کبد را افزایش می دهد. این عوارض می توانند کشنده باشند. پیروی از برنامه درمانی مورد توصیه پزشک و دنبال کردن شیوه زندگی سالم برای حصول نتیجه بهتر حائز اهمیت است.
